Travma sonrası stres bozukluğu, kişiyi aşırı korkutan, dehşete düşüren, çaresizlik duygusu yaşatan, çoğunlukla olağan dışı ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen olaylar sonrasında görülen ruhsal travmadır.
***
Deprem, sel, yangın gibi doğal afetler, işkence, tecavüz, savaş gibi insan kaynaklı olaylar, kazalar, ciddi ve ölümcül hastalıklar ya da beklenmedik ölümler gibi olaylar bireyde ruhsal bir travmaya neden olmaktadır. Bireyler genellikle zaman içinde ve kendine yapılacak iyi bakımla daha iyi hale gelirler.
***
Ancak travmatik olayın etkisi bazı bireylerde aylarca, hatta bazen yıllarca sürebilir. Bu durum bireyin güncel hayatını, günlük işlevselliğini bozan bir duruma gelirse, travma sonrası stres bozukluğundan söz edilebilir.
***
Bazı faktörler bireylerde travma sonrası stres bozukluğunun gelişmesine neden olan risk faktörleri; çocukluk dönemi ihmal ve istismar yaşantıları, geçmiş dönemde yaşanan ya da tanık olunan olumsuz olaylar, daha öncesinde anksiyete ya da depresyon gibi ruhsal bir rahatsızlığın varlığı, aşırı alkol ve madde kullanımı, sosyal destek ağının yeterince olmaması olarak sıralanabilir.
***
Bireylerde travma sonrası stres bozukluğunun gelişmesine yol açan en yayın faktörler cinsel şiddet, çocuklukta fiziksel istismar, fiziksel saldırıya maruz kalma ve silah tehdidi olduğu gözlenmiştir.
Travmatik olaya maruz kalan bireyler, olaydan sonra ilk aşamada travmatik olayın olduğunu görüntüler, sesleri, kokuları, yani travmatik olayla ilgili hatırlatıcıları zihninden uzaklaştırmakta güçlük çekerler. Sık sık olay ile ilgili sahneler aklına gelir ve bireylerde korku, kaygı, depresyon, suçluluk gibi belirtiler görülmektedir.
***
Tüm bunların hepsi bireyler tarafından travmaya karşı verilen yaygın tepkilerdir. Bununla birlikte travmaya maruz kalan kişilerin çoğunluğu uzun süreli travma sonrası stres bozukluğu geliştirmezler. Zamanında yardım ve destek olmak, normal stres tepkilerinin ağırlaşmasını ve travma sonrası stres bozukluğunun gelişmesini önlemektedir.
***
Burada önemli olan nokta, travmaya maruz kalan kişinin zamanında desteklenmesi, sosyal destek sağlanması, ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Travma sonrası stres bozukluğunun belirtileri yaygın olarak travmatik bir olaydan sonraki bir ay içinde başlasa da, bazılarında belirtiler yıllar sonrasında da ortaya çıkabilmektedir.
