1990’da dünya genelinde 264 milyar dolar, 1995’te 400, 2000’de 500, 2005’te 700, 2008’de 942, 2009’da 850 milyar dolar turizm harcaması gerçekleşmiştir. Bu son dönemdeki düşüş, dünyada etkili olan büyük ekonomik sıkıntılardan birinin yaşanması ile ilgilidir. Çünkü ekonomik sıkıntılar turizm faaliyetlerini direkt olarak olumsuz yönde etkiler. 2009’da yaşanan küresel ekonomik kriz de bunlardan biridir.

***

Başlangıçta kutsal yerleri ziyaret etmekle başlayan turizm, şifalı sular, deniz suyu ve güneş ışığının sağlığa faydalı olduğunun belirlenmesi üzerine büyük bir gelişme süreci içine girmiştir. Son yıllarda dünyada küreselleşme sürecinin başlamasıyla insanın daha fazla alışveriş yapma, ülkeleri ve insanları tanıma ve onların kültürel değerlerini öğrenme arzuları turizme yeni boyutlar kazandırmıştır.

***

Dünyada turistlerin yer tercihleri farklıdır. 2009 yılı verilerine göre turistlerin yarıya yakını (yüzde 48) Avrupa ülkelerini tercih etmiştir. Bu oranı yüzde 21 ile Asya ve Pasifik ülkeleri, yüzde 16 ile Amerika kıtası, yüzde 2,9 ile Afrika kıtası izlemiştir. Bu dönemde turizmde en fazla döviz giren ülke 93,9 milyar dolarla ABD olmuştur. Bu ülkenin 2008’de turizmdeki kazancı ise 110 milyar doları bulmuştur.

***

ABD’nin turizmde bu kadar yüksek gelir elde etmesinin bazı özel sebepleri vardır. Bu ülkeye uluslararası alanda yapılan toplantılara (seminer, kongre, sempozyum vb.), üniversite ve araştırma merkezlerinde gerçekleşen eğitim ve araştırmalara dünyanın dört bir yanından çok sayıda insan katılmaktadır.

***

Turizm gelirleri yüksek olan ülkelerden Almanya, Çin ve Avusturya’da turizm faaliyetleri daha çok tarihi eserleri görme ve alışverişe yönelik olarak yapılmakta iken, Türkiye’de daha çok yönlü olarak tarihi, doğal, kültürel ve ticari amaçlara yönelik olarak gerçekleşmektedir. Çünkü Türkiye, gerek doğal yapısı bakımından gerekse sosyal, tarihi ve kültürel özellikleri bakımından dünyanın en zengin alanlarının başında gelmektedir. Ancak bu müstesna turizm potansiyellerinden gereği gibi yararlanma şansını değerlendirememekte ve turizm gelirleri bakımında geri sıralarda yer almaktadır.

***

Dünya genelinde 1990 yılında 264 milyar dolar turizm harcaması yapılırken bu rakam 1995’te 400, 2000’de 500, 2005’te 700, 2008’de 942, 2009 yılında ise 852 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu son dönemdeki düşüşün nedeni, söz konusu tarihte dünya çapında beliren ekonomik krizdir. 2003 yılı istatistiklerine göre dünya genelinde 694 milyon kişi kayıtlı olarak turizm faaliyetleri içinde yer almıştır.

***

2009 yılından 2025 yılına kadar turizm sektöründe önemli değişimler yaşanmıştır. 2019 yılında küresel turizm, 1,5 milyar uluslararası turist ve 3,5 trilyon dolar gelirle zirve yapmıştır. Ancak 19 pandemi nedeniyle 2020 yılında uluslararası turist sayısı yüzde 73,9 oranında azalarak 381 milyona düşmüş ve turizm gelirlerinde 1,3 trilyon dolardan fazla kayıp yaşanmıştır.

***

Türkiye'de 2019 yılında 51,8 milyon turist ağırlanmış ve 38,9 milyar dolar gelir elde edilmiştir. Pandemi etkisiyle 2020 yılında turist sayısı 15,8 milyona, gelirler ise 14,8 milyar dolara gerilemiştir. 2022 yılında turist sayısı 51,3 milyona, turizm geliri ise 46,2 milyar dolara yükselerek pandemi öncesi seviyeleri aşmıştır.

***

Türkiye'de turizm sektörünün istihdama katkısı da artmıştır. 2025 yılında turizm sektöründeki toplam istihdamın 2 milyon 817 bin kişiye ulaşması beklenmektedir. Sağlık turizmi alanında da Türkiye önemli ilerlemeler kaydetmiştir. 2023 yılında sağlık turizminden elde edilen gelir 3 milyar 6 milyon 92 bin ABD dolarına ulaşmıştır.

SON SÖZ

Sonuç olarak, 2009'dan 2025'e kadar geçen sürede, küresel ve Türkiye turizm sektörleri çeşitli zorluklarla karşılaşmış, ancak toparlanma ve büyüme eğilimleri göstermiştir.