Eskiden avcılık ve toplayıcılıkla geçinen ilkel topluluklarda ve günümüzde hayvancılıkla geçinen ve sürekli hareket halinde bulunan toplumlarda sıkça geçici yerleşmeler kullanılmıştır.

Bugün kapasiteleri ve hareket sınırları oldukça daralan bu insanların çoğu geleneksel ekonomik faaliyetlerini terk ederek sürekli yerleşim alanlarına dâhil olmuşlardır.

Geçmişi insanlığın ilk dönemlerine kadar uzanan en önemli temel geçim kaynaklarının başında tarım gelmektedir. Tarımsal ve diğer ham maddelerin üretilerek kullanıma hazır hale getirilmesi faaliyetleri insanın sürekli yerleşme sistemine geçmesine neden olmuştur.

Tarımsal ve diğer ham maddelerin üretim şekilleri ise yerleşme tiplerini ortaya çıkarmıştır. Tarım faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı alanlarda genelde büyük yerleşme üniteleri ve tarımsal ürünlere dayalı sanayi kollarını geliştiği tarım kentleri oluşmuştur.

Geçim kaynağı olarak tarımın ön planda olduğu Türkiye’de, küçük bir köy yerleşmesinden metropollere kadar ortaya çıkışında en önemli ekonomik faaliyet olarak tarımsal faaliyetlerin dikkat çektiği çok sayıda yerleşme vardır. Adana, Konya, Manisa, Şanlıurfa gibi.

İnsanlar, hayvanların evcilleştirilmesi beraber daha eski dönemlerdeki basit avcılık ve toplayıcılık döneminden geçim ve yerleşme açısından daha gelişmiş bir aşamaya kavuşmuşlardır. Evcilleştirdiği hayvanların otlatılması için sürekli yer değiştirmiş, onların korunmaları için çeşitli barınaklar yaparken, kendileri çadır, kulübe ve mağara gibi yerleri mesken olarak kullanmışlardır.

Bu uğraş, azalmasına rağmen hala dünyanın ve Türkiye’nin belli bölgelerinde devam etmektedir. Günümüzde balıkçılık yapılan yerlerde balıkçı barınakları, avcılık yapılan yerlerde avcı kulübeleri ve kümes hayvancılığı yapılan yerlerde tavuk çiftliklerine rastlanmaktadır.

Madencilik ve Sanayi

Çeşitli madenlerin çıkarılıp işlendiği yerlerde bu ekonomik faaliyete bağlı olarak nüfus ve yerleşmeler artmakta ve madenciliğe dayalı fonksiyonlar ağır basmaktadır. Bir yerde çok farklı sanayi kollarının faaliyet göstermesi, kentlerin kurulup gelişmesinde son derece önemli rol oynamakta ve beraberinde yerleşmeye farklı boyutlar getirmektedir (Atalay, 2011, 68-69).

Almanya’da Ruhr Bölgesindeki yerleşmeler, Ortadoğu’da Musul, Abadan ve Bakü gibi büyük kentler büyük oranda çevrelerinde yer alan madenlerin çıkarılması ve sanayi kuruluşlarında işlenmelerine bağlı olarak kurulup gelişmişlerdir.

Türkiye’de Batman, Kırıkkale, İskenderun, Ereğli, Karabük gibi yerleşmelerin kısa zamandaki baş döndürücü gelişmelerindeki en önemli sebep madencilik ve sanayi faaliyetlerinin canlanmasıdır.

İzmit, Aliağa, Zonguldak, Gaziantep, Kırıkkale, Kayseri, İskenderun ve Eskişehir gibi kentlerin büyümesinde madencilik ve sanayinin rolü büyüktür.