Yerleşmelerin Yer Seçiminde Etkili Olan Coğrafi Faktörler ve Yanlış Yer Seçimlerinde Risk Analizi

İnsanın doğa ile olan etkileşimi var oluşu ile başlar. Dünya üzerindeki faaliyetleri içerisinde dikkat çeken oluşumlardan biri de oluşturduğu kültürel değerlerdir. İnsan eseri olan bu değerler insanın dünya üzerinde yaşamasına elverişsiz kutup, çöl ve çok yüksek bölgeleri gibi bazı istisna yerler hariç yeryüzünün her tarafında görülebilir. Köyler, kasabalar, şehirler, sanayi kuruluşları, ziraat alanları, yollar, meskenler bu kültürel yapıların başlıcalarıdır.

***

Pliosenden başlayıp günümüze kadar insanoğlunun doğada yaptığı değişiklikler hiçbir zaman son bulmamış, gün geçtikçe daha da hızlanmış, insanın doğaya daha fazla hâkim olduğu son 2-3 asırda doğal dengenin bozulmasına sebep olacak seviyeye ulaşmıştır.

***

Son zamanlarda bakir kalan birçok yer daha iskâna ve işletmelere açılmış, buralara kurulan yeni yerleşmeler ve çevrelerinde oluşturulan işletmelerden dolayı doğal yaşam alanları iyice daralmıştır.

***

İnsanların doğal ortamı değiştirmenin sebeplerinin başında yiyecek, içecek ve giyecek temini, korunma, barınma ve konforlu yaşama ihtiyaçlarının giderilmesi amacı yatmaktadır. İnsanın dış tehlikelerden korunmak ve dinlenmek için oluşturduğu sığınaklar meskenlerdir.

***

Basit bir ev ve eklentilerinden modern gökdelenlere kadar meskenler sürekli bir gelişme göstermişlerdir. Meskenler etraflarındaki işletmelerle beraber yerleşim yerlerini oluştururlar.

***

Doğada insanın çeşitli faaliyetlerini araştıran Beşeri Coğrafyanın önemli dallarında biri de Yerleşme Coğrafyasıdır. Yerleşme Coğrafyasının ana konularını teşkil eden yerleşim yerlerinin seçilmesinde çeşitli doğal, beşeri ve ekonomik faktörler doğrudan ve dolaylı bir şekilde etkili olmaktadır. Sürekli olarak yerleşmeler sahne olan Anadolu, yeryüzündeki hiçbir bölgeyle kıyaslanamayacak kadar eski ve zengin bir geçmişin mirasına sahiptir.

***

Türkiye, farklı yer şekilleri, iklim, hidrografik yapı, toprak, bitki örtüsü ve ekonomik faaliyetlerin görüldüğü, bu farklılıkların kısa mesafelerde bile bariz bir şekilde görüldüğü bir coğrafyadır. Farklı coğrafi bölgelerin şartlarına uymuş bir hayat tarzı ve bu tarzın şekillendirdiği çok çeşitli yerleşme üniteleri vardır.

***

Çeşitli sebeplerden dolayı daha önce terk edilmiş yerleşmelere, sonradan daha başka gruplar gelerek yeni yerleşmeler oluşturmuşlardır. Böylece aynı coğrafi mekân üzerinde kat kat birbirinden farklı yerleşme zonları oluşmuştur.

***

Yerleşme konusu, oldukça hareketli ve karışık olay ve olgulardan bahseder. Türkiye Yerleşme Coğrafyasında yerleşmelerin geçmişten günümüze kadar geçirdiği evrelerde etkilendiği faktörlerle ilgili olarak yeterli kaynak bulunmamaktadır.

***

Çalışmamızda bu alandaki eksikliklere bir katkıda bulunmak, yerleşmelerin yanlış yer seçimi sonucu oluşan ciddi ekonomik kayıplara ve muhtemel doğal afetlerde karşısında olabilecek kayıplara dikkat çekmek hedeflenmiştir.