Sosyal Güvenlik Kurumunda, Fiilî Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) olarak yer alan uygulama halk arasında yıpranma olarak bilinmektedir. (Mülga) 506 sayılı SSK ve 5434 Sayılı Emekli Sandığı uygulamasında olduğu gibi, SGK uygulamasında da yıpratıcı ve ağır sanayi işkolunda çalışanların hem ödenmesi gereken primler artırılarak, hem de yaş kategorisinde düşüş sağlanarak, emeklilikte avantajlı olmakta ve diğer çalışanlara göre daha önce emekli olma haklarının olduğunu belirtmek istiyorum.

***

Vatandaşlarımız arasında yıpranma hakkı olarak bilinen “Fiilî hizmet süresi zammı” SGK Kanununda 20 kategori olarak değerlendirilmiştir. Söz konusu kategoriler arasında, Cam Fabrikaları, Demir Çelik Fabrikaları, Kurşun ve Arsenik işinde çalışanlar, Alüminyum Fabrikaları, Civa üretimi Sanayisi, Kok Fabrikaları, Çimento Fabrikaları, Asit Fabrikaları, Termik Santraller, Döküm Fabrikaları, Radyoaktif İşleri Yapanlar, İtfaiye ve Yangın Söndürme İşleri, Basın İşinde Çalışanlar, Türk Silahlı Kuvveleri, Su Altı ve Su Altında Çalışanlar, Jandarma ve Emniyet ile Mit Mensupları, Sağlık Çalışanları, Ceza İnfaz Kurumunda Çalışanlar, Cumhurbaşkanı ve Yardımcıları, Milletvekilleri ve Bakanlar olarak belirlenmiştir.

***

YIPRANMADAN FAYDALANAN ÇALIŞANLARIN DURUMU

Belirtilen iş yerleri ve işlerde çalışan işçi ve memur sigortalıların prim ödeme gün sayılarına, bu iş yerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için yasada kendilerine verilen gün sayıları, yıpranma süreleri ilave edilmektedir. 360 günden eksik sürelere ait fiilî hizmet süresi zammı, 360 gün için eklenen fiilî hizmet süresi ile orantılı olarak belirlenmektedir.

***

YIPRANMA HAKKININ İÇERİĞİ VE HESAPLANMASI

Yıpranma hakkı bütün işler için aynı değildir. Her 360 gün karşılığı en az 60 gün ile 180 gün arasında değişmektedir. Bu bağlamda yer altında çalışanlar her 360 gün karşılığı 180 gün yıpranma avantajı ile öne çıkmaktadır. 2008/Ekim ayından sonra SGK Kanununda belirtilen iş yeri ve/veya işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için;

60 gün eklenecekse, FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 60/360), 90 gün eklenecekse, FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 90/360), 180 gün eklenecekse, FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 180/360), formülü uygulanarak yıpranma payları hesaplanmaktadır.

***

En az yıpranma hakkı 60 gündür. Cam Fabrikaları, Alüminyum Fabrikaları gibi iş yerlerinde çalışanların fiilî hizmet süresi zammı 60 gün olarak değerlendirilmektedir. 5510 Sayılı, SGK Kanununda belirtilen ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen Maden iş yerlerinin yer altı işlerinde sürekli veya gruplu olarak en az 20 yıldan beri çalışan sigortalılar için yaş şartı 50 olarak uygulanması uygun görülmüştür.

***

Buna göre, bu kapsamdaki sigortalıların en az 20 yıldan beri çalışması, 50 yaşını doldurması ve 7200 gün prim ödemesi durumunda yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. 01.10.2008 tarihinden sonra yer üstünde çalışan bir SSK’lı erkek en az 60 yaşında emekli olurken, maden iş yerlerinin yer altı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışan sigortalılar ise 50 yaşında emekli olma hakkı elde etmiş olacaktır.

***

İlerleyen yıllarda ülkemizde emeklilik yaşının kademeli olarak 65 yaşına kadar yükseleceği göz önüne alındığında yer altında çalışan sigortalılar, 65 yaş sınırından etkilenmeden 50 yaşında emekli olabilme hakkını elde etmiş olmaktadırlar.

Bu durum dikkate alındığında, yer altında çalışanlar 15 yıl daha erken emekli olma avantajından yararlanmış olmaktadırlar.