İnsanoğlunun varlığından beri süregelen ilişkilerin pozitif veya negatif yönünü konu alan ve bunun üzerinde hak içeren bir çözüm arayan şeye adalet mekanizması dendiğini bilmekteyiz. Buradaki pozitif ve negatif ifadeleri tarafımca fenni manada değil hak kazanma ve kaybetme olarak yansıtılmaktadır ki bugün dikkat çekmek istediğim hususun boyutlarının sadece bilimsel açıdan değil sosyal zorunluluk kapsamında yer aldığı yeterince anlaşılabilsin. Neyden bahsediyoruz? Konusu açıldığında genellikle ufak bir tedirginlikle ifade edile halk tabiriyle “telefonlar dinleniyor” öbeğinden yani Ceza Muhakemesi Kanunu md. 135’te bahsedilen “İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması” hususu. Öncelikle ilgili maddeyi açıklarken lafzen uzun uzadıya yazmak yerine kilit kelime öbeklerinin dikkate alınması kanaatindeyim. Peki, nedir bunlar?

***

Dikkate alınması gereken ilk durum “somut delillere dayanan kuvvetli şüphe varlığı ve başka suretle delil elde etme imkanının bulunamaması” olacaktır. Bu durumda sorulması gereken soru ise somut delil nedir ve bununla oluşan kuvvetli şüphe varlığı nasıl başlar?

***

Somut delil; akla uygun olan, olayı temsil eden, hukuka uygun olan müşterek ve erişebilir olan suçun gerçekleştiğine dair ışık verebilen maddi gerçeklik içeren ve Ceza Hukukunca da tanımlı olan şeye denir. Bu bazen beyan delili olabilir, tanık delili de işin içine girebilir ve hatta belge delili bile bu duruma dahildir. Beyan delili ise hukuken sanık veya delil olabilitesi mümkünlük taşıyan unsurların işaret ettiği kişilerden ezcümle şüphelilerden değil olayla bağlantısı bulunmayan fakat hakkında bilgi sahibi olan üçüncü kişilerden yani tanıklardan meydana gelmesi gerekmektedir. Bu sebeple; vaziyetin ise bir ihtimali gerçeğe dönüştürebilme hali ne kadar yüksekse, şüphe sınırlandırılması o nebze gerçekleştirilmektedir.

***

Şüphe nedir? En başta başlangıç, makul, yeterli, kuvvetli olarak dört kısımda sınırlandırılan, ceza hukuku kapsamında suçun kim tarafından nasıl ve ne şekilde işlendiğine dair belirti olarak tanımlanan unsurdur. Burada ihtiyacımız olan şey ise kuvvetli şüphenin yani sanığın mahkum olabilme halinin kuvvetle muhtemel olduğu vaziyettir. Peki en başa dönecek olursak; yeterli şüphede şüphelinin müsnet suçtan yargılanabilme ihtimali dahi sunulurken, kuvvetli şüphede mahkum olabilme halinin ısrarla vurgulanması ve kanunun bunu başkaca delil elde etme imkanının bulunamamasını aynı anda kullanmasının sebebi nedir? Cevabı basit, genel itibariyle tutuklama kararı şartlarını gerçekleştiren suç ve hallerin varlığıdır. Örneğin üst sınırı 2 yıldan fazla olan veya adli para cezasıyla çarptırılması uygun görülen suçlar için bu vaziyet dikkate alınamayacaktır. Delilin karartma halinin ortaya çıkabileceği durumlardaki suçlarda da durum aynı şekilde gerçekleşecektir. Böyle böyle örnekleri çoğaltmamız mümkün.

***

Ezcümle; bütün bunları dikkate aldığımız takdirde “İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması” uygulamasının kanunda belirtilen suçlar dışında işlerliğe açık olabilmesinin mümkün olmadığını rahatlıkla görebilmekteyiz. Bu suçlar ise aynı maddenin 8. Fıkrasında ise tek tek sınıflandırılmaktadır.

***

İlgili uygulama nasıl işlerliğe konulur, karar kim tarafından verilir, uygulama esnasında her şey mi kayda alınır, şüpheli veya şüphelilerin neleri takibe alınır gibi soruların cevabı ise yine kanunda yalın bir şekilde geçmektedir.

***

Öncelikle; kararı veren hakimdir, uygulamanın onay kararı ise en geç 24 saat içerisinde kendisi tarafından verilir. Delillerin karartılması, delil elde edilmesi ve eğer bir gecikme yaşanacak ve bu yüzden suçu ispat edebilmek zora girecekse kanun bunu sakınca bulunan haller olarak nitelendirir. Bu durumda da Cumhuriyet savcısının kararı derhal devreye girer ve iletişim dinlenebilir, kayda alınabilir hatta sinyal bilgileri ise değerlendirilir. Gecikme bulunan halin geçmesi halinde ise Cumhuriyet Savcısı konuyu tekrardan hakimin onayına sunabilir. İlgili hakimin konu hakkında uygulamanın reddi kararı vermesi halinde Cumhuriyet Savcısı tarafından derhal kaldırılır.