Sonbaharın habercileri geofitler… Geofit mi? O da ne dediğinizi duyar gibiyim. ‘‘Geofit’’ Latince kökenli bir kelime olup yer anlamına gelen “geo”, bitki anlamına gelen “phyta” kelimelerinin birleşmesiyle “yer bitkileri, gizli bitkiler” anlamı ortaya çıkmıştır.
***
Aslında geofitleri hepimiz çok yakından tanıyoruz. Hoş kokuları, cezbedici güzellikleri nedeniyle çiçekçilere gittiğimizde ilk dikkatimizi çeken genellikle onlar olur. En yakından tanıdığımız geofitler lale, nergis, sümbül, çiğdem, kardelen, siklamen bitki türlerinden sadece birkaçı.
***
Son yıllarda kuraklığa dayanıklı, su ihtiyacı düşük olan ve hatta yaz dönemi boyunca su ihtiyacı olmayan, kötü toprak koşullarında bile dayanıklı olan geofitler, toprak altı organları sayesinde küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle beraber ön plana çıkan bitki türleridir. Bu gizli güzellikler yaz aylarının kuraklıklarını toprak altında bulunan soğan, rizom, tuber organları sayesinde uyku veya dinlenme halinde geçirirler. Aslına bakılırsa bu gizli güzelliklere geofit ismi yaz kuraklığı boyunca tomurcuklarını toprak altında saklamalarından verilmiştir. Çiçeklenme dönemleri genellikle sonbahar ve ilkbahar aylarında olur. Çoğu canlı türü için soğuk kış ayları zor geçse de, geofitler tohum kabuklarını bu dönemlerde kırarak yaprak ve gövdesinin sağlıklı bir şekilde oluşmasını sağlarlar.
***
Geofitler sadece güzellikleriyle dikkat çekmezler. Çoğu geofitin bilinen birçok hastalığın tedavisinde ilaç, gıdalarda aroma verici, hoş kokuları kozmetik ve parfümeride hammadde olarak kullanıldığı görülmüştür.
***
Dünya üzerinde yaklaşık 4300, Türkiye de 700’e yakın geofit türü bulunmaktadır. Tüm dünya verileriyle ülkemizi karşılaştırdığımızda, topraklarımızın ve yaşadığımız bölgenin zengin bitki çeşitliliğinin ne kadar değerli olduğunu, bu bitki çeşitliliğinin devamlılığını, önce severek sonra koruyarak geleceğe taşıyabileceğimizi bilmeliyiz…
***
Türkiye’de geofitler en çok Batı Anadolu, Toroslar ve Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış göstermektedir. Antalya ili geofit bitkiler açısından oldukça zengindir. Deniz kıyısından Toroslar’ın zirvelerine kadar birçok noktada karşımıza çıkarlar. Oldukça renkli, canlı ve cezbedici güzellikte olan bu bitkiler uzun bir bekleyişin ardından gün yüzüne çıkarlar. Doğal güzellikleriyle dikkat çeken geofitler her yıl Toroslar’ın zirvelerinde dünyanın dört bir yanından gelen bitki meraklılarını ağırlamaktadır.
SON SÖZ
Mevsim sonbahar… Orman yürüyüşleri için en güzel zamanlar. Her dönem Likya Yolu üzerinden Toroslar’ın zirvelerine düzenlenen yürüyüş etkinliklerine katılıp sizler de bu güzelliklerin farkına varabilirsiniz…
