Çok değil, bundan sadece 2 yıl önce 2022’nin Ocak ayında Antalya’da toplu ulaşıma yüzde 25 zam yapıldığında; 4 lira 10 kuruş olan tam bilet ücreti 5 lira 20 kuruşa çıkmıştı. 3 lira 65 kuruş olan emekli ve öğretmen bileti 4 lira 50 kuruşa, Öğrenci bileti ise 2 lira 40 kuruştan 2 lira 65 kuruşa yükselmişti. 15 Ocak 2022’den itibaren uygulamaya konulan zamlı fiyatlara bugün bakınca o günleri özler hale geldik. Rakamlara bakınca “Ne kadar ucuzmuş” diyoruz. Niye? Çünkü aradan geçen süre içinde ulaşım ücretleri dört kat zamlandı.
***
15 Mayıs günü yapılan UKOME toplantısında ulaşıma yüzde 33 daha zam yapıldı. Son zamla birlikte Antalya’da iki yıl önce 5 lira 20 kuruşa çıkan tam bilet fiyatı 20 TL'ye yükseldi. 4 buçuk lira olan emekli ve öğretmenlerin taşıma ücreti 19 lira oldu. 2 lira 65 kuruş olan öğrenci ise 10 liraya çıktı. Yani 2 yılda fiyatlar dörde katlandı. Ama esnaf bunu da yeterli görmüyor. Onlar tam ücretin 22 lira, emekli ve öğretmenin 21, öğrenci biletinin ise 12 lira olmasını istiyorlardı. Gerekçeleri ise maliyetlerin sürekli artması.
Otobüsçüler Esnaf ve Sanatkarlar Odası Başkanı Yasin Arslan, kent içi ulaşımda bir otobüsün günlük ortalama 120 litre yakıt tükettiğini söylemiş. Mazot fiyatlarına şöyle bir baktım. 2 yıl önce mazotun litresi 12 lira civarındaymış. Geçen yılın Ocak ayında 23 lirayı aşmış. Antalya’da mazotun litresi şu anda 42 lira civarında seyrediyor. Bir ara 45 lirayı da aşmıştı. Yani mazot da 2 yılda dörde katlanmış. Mazot fiyatlarındaki artışa paralel bir zam yapılmış ulaşıma. Ama bazı fiyatlar çok daha fazla arttı.
***
Bundan 4 yıl önce ortalama 250 liraya yapılan doğalgaz kolon tesisatı için 3 bin 600 lira ödeyenler var. Buna karşılık ev sahiplerinin kiradan elde ettiği gelir enflasyonun çok altında kaldı. 2 yıldır “Yüzde 25’ten fazla zam yapamazsınız” denildiği için onların geliri iki yılda yüzde 50 arttı. Bu nedenle eski kiracıların ödediği kirayla yeni kiralanan evlerin kiraları arasında da uçurum meydana geldi.
***
Eskiden bırakın yüzde 25’i, yıllık yüzde 10’lardaydı konut kiralarındaki artış. Bundan kiracılar da, ev sahipleri de memnundu. Çünkü enflasyon kontrol altındaydı. Fiyat istikrarı vardı. Enflasyon tek haneli rakamlara inmişti. Konut kiralarındaki artışı yıllık yüzde 25’le sınırlandıran düzenleme önümüzdeki 1 Temmuzda sona erecek. Ama bazı ev sahipleri bu düzenlemeden iki değil; tam üç kez etkilenecek.
***
Çünkü uygulama 2022 yılı Haziran ayında başladı. Bu düzenlenme ilk çıktığında “11.06.2022 ile 01.07.2023 tarihleri arasında yenilenen kira bedeline ilişkin anlaşmalar için geçerlidir” denildi. Sonra bunun 1 Temmuz 2024’e kadar uzatılmasına karar verildi. Eğer 11 Haziran 2022’den itibaren geçerli olan bu uygulama 10 Haziran 2024 tarihinde sona erseydi, tüm ev sahipleri bundan 2 yıl etkilenmiş olacaktı. Ama düzenleme 1 Temmuzda sona erecek. Yani 10 Hazirandan itibaren uygulama üçüncü yılına girecek. Bu nedenle 11 Haziran ile 1 Temmuz arasında evini kiraya vermiş olanlar üçüncü kez yüzde 25’ten fazla artış yapamayacaklar.
***
Öte yandan çok sayıda ev sahibinden duydum. Yüzde 25’le sınırlanan artıştan dolayı elde edilen kira geliriyle enflasyondan dolayı evin bakım, onarım gibi tadilat giderlerinin bile karşılanamaz hale geldiğini söylüyorlar. Yaşanan sıkıntılar nedeniyle parası olan bile artık eve yatırım yapmayı tercih etmemeye başladı. Hatta ev sahiplerinin enflasyon altında ezdirildiğini söyleyen çok sayıda kişi konut yatırımlarını dövizle kira geliri elde edebildikleri başka ülkelere kaydırdı. Ellerinden gelse buradaki evini sırtlayıp başka ülkelere götürecekler. İnşaat sektöründe yaşanan durgunluğun, konut sıkıntısını artıran nedenlerden biri de ev sahiplerinin teşvik edilmesi gerekirken incitilmesidir.
