Türkiye'de 2023'te 190 türden 24 bine yakın kuş halkalandı
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından kuşların göçleri, üremeleri, hayatta kalma başarıları gibi verilerin elde edilmesine yönelik yürütülen çalışmalar kapsamında geçen yıl 190 türden 23 bin 794 kuş halkalandı.
Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre,
önemli göç yolları üzerinde bulunan Türkiye'de yürütülen halkalama
çalışmalarıyla kuşların göçleri ve popülasyon dinamikleri araştırılıyor.
Kuşların tanınmasını, gerektiğinde morfometrik ve diğer
ölçümlerin yapılmasını sağlamak amacıyla yakalanıp tür, yaş ve cinsiyet gibi
bilgileri kaydedildikten sonra halkanın, kuşun bacaklarına takılması işlemine
"halkalama" adı veriliyor. Halkalama çalışmaları, kuş bilimi araştırmalarında
önemli yer tutuyor.
DÜZENLİ HALKALAMA
ÇALIŞMASI 2002'DE BAŞLATILDI
Türkiye'de 2002'ye kadar düzenli ve kapsamlı halkalama
çalışmaları yapılmazken bu tarihte DKMP Genel Müdürlüğü, ODTÜ Biyoloji Bölümü
ve Kuş Araştırmaları Derneği arasında imzalanan işbirliği protokolüyle
"Ulusal Halkalama Programı (UHP)" başlatıldı.
Program kapsamında, ODTÜ kampüsündeki çalışmaların ardından
Samsun Kızılırmak Deltası'nda halkalama faaliyetleri başladı ve Ondokuz Mayıs
Üniversitesi bünyesinde yürütülerek bugüne geldi. Yeni istasyonlar ve tür bazlı
çalışmalarla programın kapsamı genişletildi. Uluslararası geri bildirimler,
2005 yılından itibaren Avrupa Kuş Halkalama Birliğine (EURING) rapor edildi.
Ülkede halihazırda Cernek ve Eymir kuş halkalama
istasyonları ile Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi, Boğazkent Uygulamalı
Çevre Eğitimi ve Kuş Halkalama İstasyonu'nda ilkbahar ve sonbahar göç
dönemlerinde düzenli halkalama çalışmaları yürütülüyor.
İstasyonlar DKMP Genel Müdürlüğü ve üniversitelerle yapılan
protokoller çerçevesinde faaliyet gösterirken bu noktalar dışında da halkalama
faaliyetleri gerçekleştiriliyor.
KELAYNAKLAR ÖZEL
LİSANSA SAHİP VETERİNERLERCE HALKALANIYOR
Yürütülen çalışmalar sonucu, ülkedeki kelaynakların soyunun
tükenmesinin önüne geçildi. Göç dönemi öncesinde istasyona alınan kelaynaklar,
sadece üreme dönemlerinde serbest bırakıldı.
Kelaynakların halkalanması işlemleri "özel
halkacı" lisansına sahip kurum görevlisi veterinerler tarafından
yapılıyor. Kelaynaklar üreme mevsimi sonrası kafeslere alınıyor, erişkin
kelaynak kuşları taramadan geçiriliyor.
Bu kapsamda, 2023 yılı üreme sezonunda yeni doğan toplam 57
yavru halkalandı. Bu yavruların biyometrik ölçüleri alınarak kaydedildi,
cinsiyet ve genetik çalışmalar için örnekler de toplandı.
Öte yandan, İzmir Gediz Deltası'nda, DKMP Genel Müdürlüğü,
Ankara ve Ege üniversiteleri ile Uluslararası Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
işbirliğiyle geçen yıl, flamingo halkalama çalışmaları gerçekleştirildi. Bu
kapsamda Ağustos 2023'te yapılan çalışmalarla 262 yavru flamingoya hem metal
hem de PVC halka takıldı, tüy ve parazit örnekleri alındı.
TURNALARIN HALKALAMA
ÇALIŞMASI SÜRDÜRÜLÜYOR
Genel Müdürlükçe ülkede nesli tehlike altında olan türler
için eylem planı hazırlanarak uygulamaya konuldu. Bu kapsamda, 2013 yılında
hazırlanan "Ulusal Turna Eylem Planı"nın birinci dönemi (2014-2019)
uygulama planı tamamlandı. 2020-2024 yıllarını kapsayan ikinci uygulama dönemi
ise devam ediyor. Buna göre, turnaların üreme, beslenme ve kışlama alanlarının
tespit edilmesi amacıyla halkalama ve uydu vericiler ile takip çalışması
yürütülüyor.
Elde edilen bilimsel veriler ışığında turnalar için önemli
olan üreme, yazlama, kışlama ve göç sırasında konaklama alanları belirlenmeye
başlandı. Bu çalışmalar kapsamında 27'si 2023 yılında olmak üzere toplam 152
turna halkalandı. Ayrıca geri bildirimi yapılan turnalar kayıt altına alınmaya
başlandı.
Türkiye'de geçen yıl DKMP Genel Müdürlüğünce koordine edilen
tüm halkalama çalışmaları sonucu, 190 türden 23 bin 794 kuş halkalandı. Söz
konusu halkalama çalışmalarının 22 bin 756'sı ise halkalama istasyonlarında
gerçekleştirildi.
İstasyonlarda en fazla halkalanan 10 kuş türü karabaşlı
ötleğen, kızılgerdan, çıvgın, söğüt bülbülü, küçük akgerdanlı ötleğen, boz
ötleğen, saz kamışçını, kızılkuyruk, akgerdanlı ötleğen ve mavigerdan olarak
sıralandı.
"YABAN HAYATINI
KORUMA ÇALIŞMALARI EN ÖNEMLİ FAALİYET ALANLARIMIZDAN"
Açıklamada görüşlerine yer verilen Tarım ve Orman Bakanı
İbrahim Yumaklı, kuşların önemli göç yolları üzerinde bulunan Türkiye'nin,
zengin bir yaban hayatına sahip olduğunu belirterek, "Yaban hayatını
koruma ve geliştirme çalışmalarımız, en önemli faaliyet alanlarımızdan
birisi." ifadesini kullandı.
Yumaklı, bu zenginliği korumak için Bakanlığa bağlı DKMP
Genel Müdürlüğünün gerekli çalışmaları aralıksız yürüttüğünün altını çizerek,
şunları kaydetti:
"Halkalama istasyonlarında izleme faaliyetleri
kapsamında yapılan halkalama çalışmalarının yanı sıra doğada hastalık ya da
yaralanma gibi nedenlerle bulunan kuşlar da tedavi ve rehabilitasyon süreçleri
tamamlandıktan sonra tabiata döndürülürken halkalanıyor. Halkalama çalışmaları
sayesinde yaban hayatının önemli bir parçası olan kuş türleri korunurken elde
edilen veriler bilimsel araştırmalara ışık tutuyor."
AA