ÖZEL GEREKSİNİMLİ KARDEŞ PSİKOLOJİSİ
Özel gereksinimli bireye sahip olan bazı ailelerde, sağlıklı çocuklara, kardeşlerinin ikincil ebeveyni rolü verildiği ve gelecekte de potansiyel bakıcıları olarak algılandığı görülmektedir. Ancak bu durum onların sosyal gelişimlerine ket vurarak, bağımsız birey olma süreçlerine zarar vermekte, çeşitli aktivite ve etkinliklerden mahrum kalmalarına neden olmaktadır.
Meta-analiz çalışmaları bu çocukların gelecekte
içselleştirme sorunları yaşadıklarını, depresif semptomlar ve uyum sorunları
yaşadıklarını bildirmektedir. Çocukluk döneminde, özellikle akranlarla
iletişimde uyum güçlükleri, yalnızlık, izolasyon yaşadıkları görülmektedir
(Hasting, 2003).
Çoğunlukla annelerin çocuklarına ayırdıkları zaman ve ilgi
noktasında eşitsizlikler de görülebilmektedir. Ebeveynlerin dikkat ve
zamanlarını daha fazla özel gereksinimli çocuğa odaklaması diğer çocuklarda
kıskançlık duygusuna neden olabilmekte, görmezden gelindikleri ve taktir
edilmedikleri hissini yaşatabilmektedir.
***
Bu noktada çocuğun kendini değersiz hissetmesini engelleyecek
olan, ebeveyn ve çocuk arasında olumlu bir ilişkinin varlığı ve olumlu bir aile
iklimidir. Bazı ailelerde annelerin özel gereksinimli çocuğa karşı daha olumlu
ve yönlendirici iken, sağlıklı çocuklarına karşı daha fazla emir ve direktif
verme ve azarlama eğiliminde oldukları görülmektedir.
Bu tutum çocuklarda duygusal ve davranışsal zorlanmalara
neden olabilmektedir. Çoğunlukla ebeveynlerinin ilgisi ve enerjisi yetersiz
kaldığı için, özel gereksinimli kardeşin ihtiyaçları nedeniyle aile içinde bu
çocukların göz ardı edildikleri görülmektedir.
***
Genel olarak değerlendirildiğinde, özel gereksinimli kardeşi
olan çocukların yaşadıkları sorunlar ve ihtiyaçları yeterince önemsenmediği
görülmektedir. Bu ailelere yönelik tedavi yaklaşımlarında aile sistemi üzerinden
bütüncül bir yaklaşım benimsenerek, ailedeki tüm bireylerin ihtiyaçları
değerlendirilmelidir.
***
Ailedeki görev ve sorumlulukların dağılımı, stresle baş etme
yöntemleri gibi süreçlerde ailelere destek sağlanmalıdır. Özellikle annelerim
yoğun depresyon, kaygı sorunları diğer çocuklarına da yansıyabilmektedir. Diğer
çocuklara kaldırabileceğinden daha fazla sorumluluk verilebilmekte ve bu
çocuğun duygusal ihtiyaçları göz ardı edilebilmektedir.
***
Bu nedenle gerektiği durumlarda anneye psikolojik destek
sağlanması, diğer çocukların da psikolojik iyi oluşlarını ve her yönden gelişim
süreçlerini olumlu yönde etkileyeceği dikkate alınmalıdır.
Keyifli bir hafta dileğiyle…
e-mail:psikologsaadet@gmail.com