ÖLÜM SANAT VE KADIN

Ölüm karşısındaki acizliğin, kaybetmenin, yitirmenin, başkaldırının tek çaresi ölümü bile sonsuzlukta var edecek olan sanat değil midir sizce?

***

Yok olma anlamındaki ölüm ile var olma anlamına gelen sanat gibi iki zıt kavramın birbirlerinin devamı şeklinde varlıklarını sürdürdüğünü düşünürüm.

***

Bilindiği gibi insanlar dünyalarını değiştirdiklerinde geride kalanlar onların adına ve şanına uygun törenler düzenleyip, ölüyü uğurladıktan sonra, ölünün ismini koruma ve onun sonsuza kadar adını yaşatma çabası içine girmişlerdir.

***

Türk sanatının en küçük anıtları olarak daha önce yaşanmış hayatların birer vesikası olan mezar taşları tarihî birer belge olmalarının yanı sıra, ait oldukları dönemin sanat zevkini yansıtmaları açısından da ayrı bir kıymete sahip olduğu gibi ayrıca ölüme rağmen ölenin isminin hep baki kalmasını sağlamışlardır.

***

Kadınına, erkeğine ve çocuğuna ayrı ayrı incelikler işleyen ve adeta bir taşı giydiren Türk estetik anlayışı, Antalya mezar taşlarında da kendine insanları hayran bırakmaya devam etmektedir.

Tarihi süreçte kaybedilen annelerin, eşlerin, kız kardeşlerin, kız çocuklarının ve sevgililerin ardından adeta ilmik ilmik işlenen bu taşlar kadın zarafetine uygun olarak onun kimliğini belirleyici estetik öğelerle donatılmıştır. Ayrıca kadınların gelenek, davranış, giyim kuşamlarını ve sosyal hayattaki rollerini bu taşlarda görebilmek mümkündür.

***

Çocukken, genç yaşta evlenmeden, hamile veya lohusa iken ölen, çocuğu ile birlikte vefat eden kadınlar ya da annelerin her biri için farklı olarak çok özel şahideler hazırlanmıştır. Genellikle güneş tepelikler ve bitkisel motifler kadın mezar taşlarının karakteristik özellikleridir.

***

Bazılarında bu tepeliklerin arkasında kazıma olarak yapılmış saç ve saç örgüleri, gerdanlık ve kemer tasvirleri görülür. Özellikle saç örgülü mezar taşları Orta Asya’da kurganlar üzerine dikilen balballar ile büyük benzerlikler içerir. Bunun yanında evlilik yaşına gelmiş fakat evlenemeden vefat etmiş genç bir kızın mezar taşına kırık gül motifi işleyen düşünce yapısı bu estetik anlayışın bir ürünü değil midir?

***

Elbette ki kadınlarına hayatlarında da önemli değerler veren atalarımız vefat ettiklerinde de mezar taşlarına ihtişamlı bir görüntü vererek son anlarında da verdikleri değeri göstermişlerdir.

***

Atalarımız eski Türk Geleneklerini yoğurarak bizlere en güzel şekillerde mezarlıklar ve mezar taşlarını armağan etmişlerdir. Binlerce yıldır bizlere ulaşmış olan bu köklü geleneğe sahip çıkmamız ve onu yaşatmamız vicdani ve tarihi sorumluluğumuzdur.