MEDYEN KAVMİ VE EYKE HALKI
Medyen Kavmi M.Ö. 18. Asırda Hz. İbrahim’den (M.Ö. 1940–1765) sonra, Hz. Musa’dan (M.Ö. 13. Asır) önce Kuzey Arabistan ile Güney Filistin arasındaki bölgede, Kızıldeniz’in doğu sahilleri, Akabe Körfezi çevreleri ve Sina Yarımadası’nın bir bölümünde yaşamaktaydı. Başkentleri Akabe Körfezi’nin batı kıyısında yer alan Medyen şehri olup, kavim bu adla anılmıştır.
***
Medayin’de yaşayan Medyenler ticaretle uğraşan büyük tüccarlar idi. Yerleşim merkezleri Kızıldeniz Sahili’ni takiben Mekke, Yemen ve Suriye ticaret yolu güzergâhı ile Irak’tan Mısır’a giden yolun kesiştiği mevkilerde yer almıştır.
***
Bundan dolayı Medyenler, Araplar arasında iyi bilinirdi. Helak olmalarından sonra bile, Suriye ve Mısır’a giden ticaret kervanlarının yolları, onların arkeolojik kalıntıları arasından geçmesinden dolayı hatırlanırlardı.
***
Medyen, İbrahim (a.s.) ın oğlunun adıdır. Bunun torunlarına Medyen Kabilesi, bu kabilenin ikamet ettiği şehre de Medyen Şehri denilmiştir. Bu şehir, Filistin ile Hicaz arasında ve Kızıldeniz sahilinde bulunmakta idi. Tefhimül Kuran’da bu kavimlerle ilgili ayrıntılı bilgiler verilmektedir:
***
Medyen ve Eyke Halkı’nın, Hz. İbrahim’in 3. hanımı Katurah’tan olma oğlu Midiyan’ın soyundan geldikleri ve Midiyan’ın etkisi altına giren tüm bölge sakinlerine de ‘Beni Medyen’ ya da ‘Medyenoğulları’, bunların oturduğu yerlerin de Medyen Bölgesi olduğu belirtilmektedir. Yani Medyen, Hz. İbranim’in oğlu olup bunun torunlarına Medyen Kabilesi, bu kabilenin ikamet ettiği şehre de Medyen Şehri denilmiştir. Medyen, Kızıldeniz’in doğu sahillerinde bulunmaktaydı.
***
Katurah’ın diğer çocukları ise, Kuzey Arabistan’da Teyine, Tebük ve El-Ula arasındaki bölgede yerleşmişlerdir. Başkentleri Eyke (Tebük)’dir. Medyen ve Eyke Halkı’nın birbirlerine yakın ve ayrı yerlerde yaşayan, ayrı kavimler olduğu, ancak birkaç kuşak öncesinde ayrılan yakın akrabalık bağlarının bulunduğu belirtilmiştir.
***
Eyke Halkı da Şuayb Aleyhisselam’ın Kavmidir. Başkentleri nedeniyle Medyenliler adını almışlardır. El-Eyke, Tebük’ün eski adı olup, sözlükte ‘sık orman’ anlamına gelir. Medyen, Hicaz’dan Filistin ve Suriye’ye giden yol üzerindedir.
***
Medyenlilerle Eykelilerin iki farklı kavim mi, yoksa aynı kavim mi olduğu konusunda müfessirler arasında görüş ayrılığı vardır. Kimisine göre, Araf Suresi’nde Hz. Şuayb’a ‘Medyenlilerin Kardeşi’ dendiği halde, burada Eyke Halkı ile ilgili bir şey denmediğinden hareketle, bunların ayrı kavimler olduğu belirtilmiştir.
***
Bazılarına göre de Medyenliler hakkında Araf ve Hud surelerinde sözü edilen ahlaki hastalıklar ve özelliklerle, Eykeliler hakkında verilen bilgilerin aynı olmasından ve Hz. Şuayb’ın her iki kavme olan mesaj ve uyarılarının aynı ve iki kavmin sonunun aynı olmasından dolayı, bunların aynı kavim oldukları düşünülmektedir.
***
Araştırmacı Dr. Şevki Ebu Halil Hz. Şuayb ile Meyden Kavmi ve Eyke Halkı hakkında şu bilgileri verir. “Allah, Şuayb (a.s.) ı, Akabe Körfezi’nin doğusunda, Şamdan sonra gelen Hicaz bölgesinde yaşayan Medyen b. İbrahim (a.s.) ın kavmine gönderdi. Eyke ise, yumuşak ağaç yetişen bir ormanlıktır. Medyen Şehrine yakın, sahrada bir yerdeydi. Başka bir görüşe göre ise Hisma ve Şerevra dağları arasında bulunan Tebük şehridir.”
***
Prof. Dr. Ahmet Bedir ise bu kavimlerle ilgili olarak şu bilgileri vermektedir:
***
Medyen’ kelimesi muarreb olup hem yer ismi, hem şahıs, hem de kabile ismidir. Hz. İbrahim’in oğlu Medyen’in bu şehri kurması ve burada yaşayan kimselerin de O’nun neslinden olması sebebiyle bu isim verilmiştir. Bundan dolayı ‘Medyen’ veya ‘Medan’, yine soyları Hz. İbrahim’e atfedilen bir kabile ismidir.
***
‘ARAP KABİLESİ’
Medyen’in Hz. İbrahim’in oğlu olduğuna dair, bilgi Ahd-i Atik’te de bulunur. Yalnız Medyen ve O’nun oğullarından Medan mı, yoksa Midan mı olduğu açık değildir. İsrail kaynaklarında Midyanilerden ‘Arap Kabilesi’ olarak bahsedilir. Medyen, günümüzde ‘el- Bed’ olarak geçer ve Suudi Arabistan sınırları içindedir.