İran'da cumhurbaşkanı seçimi ikinci tura kaldı
İran'daki cumhurbaşkanı seçiminde adaylardan hiçbiri yüzde 50'yi geçemeyince en çok oy alan reformist Pezeşkiyan ile muhafazakar Said Celili, ikinci tura kaldı.
İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami,
bakanlık binasındaki seçim merkezinde düzenlediği basın toplantısında, oy sayım
işlemlerinin tamamlandığını açıkladı.
Ülke genelinde 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 24
milyon 535 bin 185 oy kullanıldığını aktaran İslami, Pezeşkiyan'ın 10 milyon
415 bin 191 oy aldığını söyledi. Buna göre Pezeşkiyan'ın oy oranı yüzde 42,5
oldu.
İslami, oyların 9 milyon 473 bin 298'ini alan Celili'nin ise
seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamladığını belirtti. Celili'nin oy oranı da
yüzde 38,6'da kaldı.
Buna göre, reformistlerin tek adayı Pezeşkiyan ile
muhafazakar Celili, 5 Temmuz'da yapılacak ikinci tur seçimlerde yeniden yarışacak.
Diğer iki adaydan Muhammed Bakır Kalibaf yüzde 13,8 ile
üçüncü, Mustafa Purmuhammedi ise yüzde 0.8 ile dördüncü sırada yer aldı.
Seçime katılımın yüzde 40 civarında kaldığını aktaran
İslami, geçersiz oyların sayısının da 1 milyon 56 bin 159 olduğunu belirtti.
İran'daki seçimlerde ikinci turda yarışacak reformistlerin
adayı Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar Said Celili'nin profilleri derlendi.
Mesud Pezeşkiyan
Reformist siyasetçi Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954'te Mahabad
kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı Farsça'da
"Doktorlar" anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp
Fakültesinden mezun oldu. 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem
muharip hem de doktor olarak görev yaptı.
Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan,
savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesinde genel cerrahi ihtisasını
yaparak eğitimine devam etti.
İran Sağlık Bilimleri Üniversitesinden 1993 yılında kalp
cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı
oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü
olarak görev yaptı.
Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed
Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı atanmasıyla başladı.
Hatemi döneminde 2001'de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005'e kadar bu görevde
kaldı.
Ülkede 2008'de yapılan Genel Seçimlerinde Tebriz Milletvekili
olarak Meclise girmeyi başaran Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem
Tebriz'i temsilen görev yaptı.
Pezeşkiyan, 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak 4
yıl görev yaptı.
İran'da 2013'teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık
başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan'ın 2021'deki
seçimlerdeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından
reddedildi.
Pezeşkiyan, 1 Mart'ta yapılan Milletvekili Seçimlerinde
Tebriz'den birinci sırada Meclise girmeyi başardı.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin hayatını kaybetmesi
sonrasında 1 yıl öne alınan cumhurbaşkanı seçimi için adaylık başvurusu yapan
Pezeşkiyan, seçimlerde reformistlerin tek adayı olarak yarışıyor.
Eski Cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski
Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan
Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki "etnik ve mezhebi
ayrımcılık" ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı ve ekonomi ile
adalet konusundaki sorunları çözeceğinin vaadini verdi.
Said Celili
İran'ın önde gelen muhafazakar isimlerinden Said Celili, 6
Eylül 1965'te Meşhed'de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk'ü olan Celili,
Tahran’daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü.
İran-Irak Savaşı’nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı
gönüllü milis teşkilatı Besic üyesi olarak savaşa katılan Celili, 1987'de Irak
güçlerine karşı yürütülen "Kerbela-5 Operasyonunda" bacağından ağır
yaralanınca sağ bacağı ampute edildi.
Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak
çalışmaya başlayan Celili, 1989'da Dışişleri Bakanlığı'nda görev aldı.
Celili, 2001'de İran lideri Ali Hamaney'in ofisinde
danışmanlık görevine getirildi. 2002'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi
yapıldı. Ağustos 2005'te Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin
ardından Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan
Yardımcısı olarak atandı.
Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007'de Ulusal Güvenlik
Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran'ın Batı ile nükleer
müzakerelerine Konseyin Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede
bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin
merkezinde buldu.
"Tehditleri fırsata dönüştürmek" sloganını
kullansa da birçoklarına göre, Batı'yla nükleer müzakerelerden sorumlu olduğu
altı yıl boyunca fırsatları birbiri ardına tehdide dönüştürdü ve görev
süresince Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran'a karşı 3 karar
aldı ve ABD ile Avrupa da Tahran'a ağır yaptırımlar başlattı.
Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından 2013'te görevden
alınan Celili, Hamaney tarafından Güvenlik Konseyinin üyesi olarak atandı. Aynı
yıl ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi görevine geldi.
Mezun olduğu İmam Sadık Üniversitesinde 2000 yılından bu
yana siyaset bilimi dersleri veren Celili, 2013'te Ruhani'ye karşı bugünkü gibi
diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ile birlikte aday oldu ancak
yüzde 11 oy ile üçüncü oldu.
Said Celili, 2013 yılında seçim yenilgisinin ardından Ruhani
hükümetine "yardım etmek ve eksikliklerini telafi etmek" için,
"Gölge Hükümet" planını önerdi. Bu kapsamda, bütçe yapısını reform
etme planını açıkladı. Petrol sektörünü geliştirme ve yaptırımlara rağmen petrol
satışlarını artırma gibi planlarını Ruhani hükümetine iletti ancak bunların bir
çoğu Ruhani tarafından uygulanmadı.
Ülkede 2021'deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra
İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013'ten bu yana Ulusal Güvenlik
Yüksek Konseyinde Hamaney'in temsilcisi olarak görev yapıyor.
Özellikle Batı ile ilişkiler konusunda mesafeli tutumuyla
bilinen Celili, seçim kampanyalarında daha çok mevcut statükoyu sürdürme
niyetinde olduğu izlenimini verdi.
AA