İKLİM

Sıcaklık, yağış ve nem, rüzgâr elemanlarıyla iklim, yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesinde etkili olan doğal faktörlerden biridir. Çok yüksek ve engebeli arazilerde nüfus ve yerleşmelerin seyreldiği, yer yer adeta boş alanların belirdiği gözlenir.

***

Dünya’da kutup bölgeleri ve yüksek dağlık alanlar, Türkiye’de de yükseltinin 2000 metreyi aştığı dağlık alanlar, Erzurum-Kars platolarında durum böyledir. Buralarda yerleşme ve nüfus yoğunluklarının düşmesinin sebebi sıcaklıkların azalması, buna bağlı olarak bitki örtüsünün fakirleşmesidir. Bu azalış insan faaliyetlerini kısıtlamakta, yaşamı zorlaştırmaktadır.

***

Düşük ısı, temel geçim kaynakları arasında yer alan tarım faaliyetlerini sınırlandırmakta, hayvancılığı zorlaştırmaktadır. Kışların uzun ve çok soğuk geçtiği yörelerde ailenin oturduğu ev ve eklentilerinin çoğunlukla bir arada ve bitişik nizamda yapıldığı görülür.

Buralarda yapılan konutların güney cepheli, dış duvar ve çatı kaplamalarının kalın, pencerelerinin küçük ve çift camlı olmasına özen gösterilir. Son yıllarda özellikle kışın soğuk ve uzun geçen bölgelerde yapılan konutlarda sıcaklık yalıtımı ve izolasyon tedbirlerinin alınmasıyla kışın yakıt harcamalarının düşürülmesi amaçlanmaktadır.

***

Yağışın bol olduğu yörelerde çatı eğimlerinin fazla, konutların ve mahsulün nemden etkilenmesini önleyen tedbirlerin alındığı görülür. Yağışın pek az olduğu çöller ve kutup bölgeleri gibi sahalar da nüfus ve yerleşmelerin en seyrek olduğu alanlardır.

Türkiye’de İç Anadolu Bölgesi’nde özellikle Konya Bölümü’nde kuraklık ve su azlığına bağlı olarak tamamen bir çöl bölgesi olmamasına rağmen yerleşme yoğunluklarının oldukça düştüğü alanlara rastlamak mümkündür.

***

Sürekli ve sert esen rüzgârın etkili olduğu alanlar, gerek sebep oldukları ısı düşüklüğü ve gerekse oluşturdukları rüzgâr erozyonunun olumsuz etkilerinden dolayı yerleşmelerin seyreldiği sahalar olarak dikkat çekerler. 

Karadeniz kıyılarında kuzey rüzgârlarına açık alanlar, İç Anadolu düzlüklerinde Konya-Karapınar gibi yörelerde rüzgârların yerleşme yoğunlukları üzerindeki bu olumsuz etkileri bariz bir şekilde görülebilir.

DİĞER DOĞAL FAKTÖRLER

Yerleşmeler üzerinde etkili olan doğal faktörlerden biri de hidrografik yapıdır. Su bolluğu yerleşme yoğunlukları üzerinde genelde olumlu etkiler sahiptir. Ancak taban suyunun yüksek olduğu yerlerle taşkınlara açık sahalar sık sık yerleşmelerin tehdit edildiği yerler olmuştur. 

Buralarda uzun süre devam eden bataklık alanlar tarım faaliyetlerini zorlaştırdığı gibi sivrisineklerin sebep olduğu sıtma hastalığına yol açmalarından dolayı yerleşmelerin sıkça kurulup ortadan kalkmasına sebep olmuştur.

***

Bitki örtüsü yerleşmeler üzerinde etkili olan doğal faktörlerden biridir. Bilindiği gibi sık ormanlar, çalı ve fundalık alanlar nüfus ve yerleşme dokularını sınırlandırmaktadır. Bunun yanında bitki örtüsünün çok zayıf olduğu çöller, çok yüksek alanlar ve kutup bölgeleri dünyada nüfus ve yerleşmelerin en seyrek olduğu alanlardır.