DOĞAL AFETLER

İnsan hayatının devam edebilmesi için gerekli olan temel ihtiyaçlardan biri yerleşmelerdir. Eskilerde oldukça geniş yer kaplayan doğal alanlar ile sınırlı olan insan faaliyetleri ve yerleşim alanları gün geçtikçe artmıştır. Günümüzde dünya üzerinde insan faaliyetlerinin ulaşmadığı ve yerleşimine açılmadığı pek az yer kalmış, doğal yaşam şartların bulunduğu alanlar oldukça azalmıştır. Yerleşmelerin ana unsuru olan konutlar ise ilk insanların yaşadığı basit korunaklardan günümüzdeki gökdelenlere kadar sürekli değişim göstermişlerdir.

Eski ana kara kütlelerinin ortasında yer alan Anadolu topraklarında en eski insan ve yerleşme izlerine rastlanmaktadır. Oldukça elverişli bir coğrafi konuma sahip olan Türkiye’nin hemen her köşesinde irili-ufaklı, geçici ve sürekli pek çok yerleşme birimi vardır. İnsanlık tarihi boyunca sayısız nüfus hareketleri, sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetler meydana gelmiş, bu hareketlilik yerleşme düzeni üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Yeryüzündeki yerleşim alanları rast gele seçilmemişlerdir. Yerleşmelerin kuruluş yerlerinin seçiminin birçok nedeni vardır. Bunları iki ana grupta toplanabilir. Doğal şartların oluşturduğu nedenler, beşeri ve ekonomik faaliyetlerin oluşturduğu nedenler.

Doğal şartların insan faaliyetlerine engel teşkil etmediği, bir başka deyimle beşeri ve ekonomik faaliyetlerin uygun olduğu alanlarda yerleşme alanlarının yoğunluğu artmaktadır. Ancak yerleşme yerlerinin yer seçimleri yapılırken ileride karşılaşılması muhtemel olumsuzluklar göz önüne alınarak çok iyi düşünülüp sağlıklı planlamalar yapılmalı, olabilecek risklerin iyi analiz edilmesi gerekir.

Bazen bu husus çeşitli sebeplerden dolayı göz ardı edildiği için yerleşim yerleri geri dönüşü imkânsız bir çıkmaza girmekte, doğal afetlerde büyük can ve mal kayıpları yaşanmaktadır. Türkiye’nin hemen her yerinde verimli tarım arazilerinin gittikçe artan bir hızla yapılaşmaya açıldığı gözlenmektedir. Nüfusun ve şehirleşmenin hızlı arttığı yerlere yakın tarım alanlarında, tarımsal faaliyetlerden yeterince fayda sağlanamadığı bir gerçektir.

Bu konumdaki araziler gün geçtikçe yeni yerleşmeler tarafından işgal edilmektedir. Böylece hem tarımsal özelliklerini kaybetmekte hem de büyük oranda boş bırakılmaktadırlar. Bu olumsuz gelişme, ülkeyi tarım ürünleri bakımından dışarıya bağımlı hale getirmekte, milli geliri düşürmekte,  ekolojik dengeyi bozmakta ve ülke ekonomisine büyük darbeler vuran beşeri bir felaket halini almaktadır.

Paha biçilmez değerdeki tarım alanlarının yerleşime açılması kesinlikle önlenmeli, bu sahalar tarihi varlıkların titizlikle korunduğu sit alanları gibi Koruma Kanunu kapsamına alınmalıdır. Yeni yerleşmeler, verimli tarım arazileri yerine bu düzlüklerin kenarlarında yer alan tarıma elverişsiz çorak tepe ve yamaçlarda yer almalıdır. Binlerce yıllık yerleşme tarihimizde bu hususa dikkat edilmiştir. Yerleşmelerin yer seçiminde mekânın depremsellik riski iyi analiz edilmeli, sağlam zeminler seçilmeli, depreme dayanıklı yapı malzemesi kullanılmalıdır.

Sel, heyelan, çığ, kaya düşmesi gibi doğal olay riskinin olduğu alanlarda ve doğal dengenin bozulmasına yol açacak yerlerde yapılaşmaya ruhsat verilmemeli, kaçak olarak inşa edilen yapılar mutlaka yıkılmalı, böylece kaçak yapılaşmaya emsal teşkil edecek yeni teşebbüslerin önüne geçilmelidir. Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu yerlerle taşkınlara açık sahalarda kurulan yerleşmeler iklim değişikliklerinin yaşandığı günümüzde daha büyük risklerle karşı karşıya bulunmaktadırlar. Buralarda kısa sürede düşen büyük yağış miktarının yol açtığı seller büyük can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır.

Ayrıca uzun süre devam eden bataklık alanlar tarım faaliyetlerini zorlaştırdığı gibi sivrisineklerin sebep olduğu sıtma hastalığına yol açmalarından dolayı yerleşmelerin sıkça kurulup ortadan kalkmasına sebep olmuştur. Yerleşme yerlerinin yer seçiminde bu riskler çok iyi analiz edilmeli, bu risklerle karşı karşıya kaldığı açıkça görülen yerleşmelerin yerleri değiştirilmelidir.

SON SÖZ

Doğal afetlerden sonra duruma müdahale edecek kurtarma ve acil yardım ekip ve imkânları sık sık gözden geçirilmeli, yapılacak tatbikatlarla her an etkili bir müdahale için hazır bulundurulmalıdırlar.