ÇOCUK KİTAP OKURSA

Çocuk, edebiyatı okuma ve yazma öğreniminin temel taşıdır. Dil gelişimini kolaylaştırıcı amacı vardır.            Çocuk edebiyatının okuma gelişimindeki gücü nedeniyle ilköğretim okuma programlarının içeriği değişmiştir. Çocuk edebiyatı amacını ve işlevini nitelikli çocuk kitaplarıyla yerine getirir:

Nitelikli çocuk kitaplarının yararları:       

Çocuklara okurken eğlenme ve zevk alma fırsatı sağlar. Çocukların iç dünyalarını zenginleştirir. Çocukların okudukları ile kendi yaşamları arasında doğal ve güçlü bir bağ kurmasını pekiştirir. Hayat deneyimleri ile iç içe olabilecek kapıyı aralar, yeni ve farklı yaşam deneyimleri ile karşılaşma şansı verir. Çocuklarda okuma-yazma farkındalığını geliştirir. Kitabın önemini vurgular. Okuma-yazma etkinliklerine kaynak oluşturup okuduğunu anlayabilme ve düzgün dil kullanımını sağlar,

***

Edebiyat öğretiminin iki önceliği vardır: Öğrencinin dil bilgisini artırmak, öğrencinin görgüsünü zenginleştirmek ve onu değişik yönleriyle insanlığın durumlarıyla ilişkiye sokarak kişiliğini geliştirmek. (Julian Marshall)

Öğretmenin; Nitelikli çocuk edebiyatının ne olduğunu bilmesi gerekir. Kitap seçimini yaparken öğrencinin ilgisini ve gelişim düzeylerini göz önüne alması gerekir. Çocuk kitaplarını okuması ,bilmesi ve yeni kitapları takip edebilmesi gerekir. Öğretim yaklaşımlarını, yöntemlerini, öğretici etkinliklerini ve malzeme seçimini bilmesi gerekir. Kuramsal bakış açılarını anlayabilmesi çok önemlidir.

Yaklaşım, yöntem ve etkinlik seçim nedenlerini bilmesi ve bunu amaçlı yapabilmesi gereklidir. (Niçin bu kitabı seçtim, hangi amaçla kullanacağım ve bu kitabı nasıl işleyeceğim? sorularını yanıtlayabilmelidir.) Öğrencileri için net beklentileri ve amaçları olmalıdır. Nitelikli ve iyi hazırlanmış öğretim programı olmalıdır.

***

Dr. Meral Kaya’nın 2006 bildirisinden; iyi okur etmenin amacı şöyle açıklanmıştır:

Türkçe ( anadili ) öğretimini zenginleştirmek. Okuma öğretimi (okuma alışkanlığı kazandırmak.) Edebiyat öğretimi (edebiyat okuru yetiştirmek.) Bilişsel kavramı, bilgiyi, belleği, akıl  yürütmeyi, sorun çözmeyi, yani zihni içine alır. Bilişsel gelişimin anahtar kavramı dildir. Bu yönüyle çocuğun dil gelişimi ile bilişsel ve düşünce gelişimi arasında paralellik vardır.  

Dil, temel iletişim aracı olma yanında, anlama, anlatma ve düşünce aracıdır. Çocuğun, orta çocukluk döneminde (6-12) zihinsel işlemleri yoğundur. Ergenliğe yaklaştıkça soyut düşünme yeteneğini de kazanmaya başlar çocuk. Bu evrede, görmedikleri nesne ve olaylar hakkında düşünce, kavram üretme; mantıki sonuç çıkarma, dikkati yoğunlaştırma yetileri gelişir. Soyut düşünme yeteneği ve bellek gücü geliştikçe, neden-sonuç arasında ilişki kurma başlar, davranış ve eylemlerin olası sonuçlarını göz önünde bulundurmaya, kendi düşünce ve davranışlarını geliştirmeye başlarlar.

***

Çocuk edebiyatının şu hedeflere sahip olması gerekir:

“Çocukların ruhsal ihtiyaçlarını ( güven duygusu, başarma ve başarılı olma, bir gruba kabul edilme, sevme ve sevilme, öğrenme, oyun ve değişiklik, estetik duygusu ) karşılamak. Çocukların değişik yaşlarda ilgi duydukları konuları göz önüne almak. Çocuğun dil gelişimine özen göstermek. Çocuğun algısal gelişimine yardımcı olmak. Sosyal-duygusal gelişimi göz önünde bulundurmak. Zihinsel gelişimi desteklemek. Çocuğa ilk kitap sevgisini aşılamak, ilk edebi ve estetik değerleri vermek.

Olumlu kişilik gelişimine ortam hazırlamak. Çocukları günlük yaşantının gerçekleri konusunda bilgilendirmek. Çocukların yaratıcı hayal güçlerini uyandırmak. Çocukta dinleme yeteneğini geliştirmek. Kitabın eğlence ve bilgi kaynağı olduğunu öğretmek. “İyi kitap” kavramını verilen uygun örneklerle kazandırmak. Çocuk kitabı türlerini (‘hikaye, roman, masal, fabl, biografi, fen kitabı, şiir, resimli kitap, çizgi roman ) iyi örneklerle çocuğa tanıtmak. Çocukların resimlendirilme ve fiziksel özellikler yönünden iyi örneklerle tanışmalarını sağlamak. Çocuklara çeşitli konu ve kavramları yansıtan kitaplar sunmak. İki yaştan itibaren her yaş grubuna uygun içerik, resimlendirilme ve fiziksel özelliklerindeki yayınları tanıtmak.”

***

Kahramanlar nasıl gelişir:

Davranışlarıyla ve eylemleriyle, konuşmalarıyla, fiziksel özellikleriyle ( dış görünüşüyle ) diğer karakterler yardımıyla, yazarın yorumuyla, kahraman duygu, düşünüş, davranış ve tutumlarıyla geliştirilmiş mi? Çocuk öykü boyunca kahramanı özellikleriyle tanıyabiliyor mu? Kahraman, çocukların özdeşim kurabileceği özellikleri taşıyor mu? Kahramanın öykü boyunca geçirdiği değişimler, edindiği yeni davranışlar, başından geçen olaylarla ilişkilendirilmiş mi? Kahramanın yaşadığı değişimler inandırıcı mı? Kahraman, öykü boyunca varsa, ulaştığı başarıları hak ediyor mu?