Türkiye'de son yılların gözde meyvelerinden yarı tropik avokado üretimi, Akdeniz Bölgesi'nde giderek yaygınlaşıyor. Tane üzerinden satışı yapılan avokadonun Türkiye'deki geçmişi 1940'lı yıllara dayanıyor. Ancak hem üretim hem tüketimindeki talep patlaması, son 10 yılda gerçekleşti. Avokado yetiştiriciliği ilk olarak ıslah ve fidan üretiminde Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü'nde (BATEM) 1968 yılında getirilen ilk fidanlarla başladı. BATEM Üretme ve İşletme Bölüm Başkanı Dr. Süleyman Bayram, BATEM'de avokado üzerine araştırma ve tanıtım çalışmalarının 50 yılı aşkındır devam ettiğini anlattı.

TÜRKİYE'DEKİ İLK TİCARİ TÜRLER

Dr. Bayram, avokado üretiminin Türkiye'de ilk olarak 1940'lı yıllarda bazı gezginlerin yurt dışından getirdiği tohum ve fidanların, Alanya, Mersin, Antalya gibi bölgelerdeki özel bahçelere dikilerek başlandığını söyledi. O yıllardaki üretimin hobi amaçlı olduğunu belirten Dr. Bayram "Ama asıl ticari anlamdaki araştırmalar ve üretim 1968'li yıllarda FAO kanalıyla Türkiye'ye getirilen 1 önemli avokado çeşidine dayanıyor. Bunlar Hass, Zutana, Baccon, Fuerte" dedi.

15'E YAKIN TÜRÜ VAR

Bu fidanların gelmesiyle ilk planda bahçe transferleri ve fidan üretimi çalışmaları yapılarak 8-10 yıl araştırma sonuçlarının beklendiğini anlatan Dr. Bayram, Türkiye'deki ilk avokado bilimsel yayınlarının da 1983'te başladığını açıkladı. Sonrasında özel sektöre fidan desteği, bilgilendirme gibi çalışmalarla üretimin 1985'te başladığını kaydeden Dr. Bayram, günümüzde ise piyasada 15'e yakın ticari çeşitle, henüz adı konmamış melez veya hibrit türlerin de bulunduğunu dile getirdi.

BATEM'in 1968'te başlattığı çalışmalar sonrasında bölgedeki üreticilerin bundan çok istifade ettiğini belirten Dr. Bayram, ilk ticari üretimlerin Alanya ve Gazipaşa'da başladığını söyleyerek "20 yıl önce 400 ton ürün elde ediliyordu. Bugün Türkiye'de hobi bahçelerindeki ağaçları da ele alırsak, tahminimize göre 15 bin dekara yakın üretim alanı, 7-8 bin ton üretim var. Türkiye'de şu an avokado üretiminin yüzde 85'e yakını Antalya'da. Antalya'nın yüzde 83'e yakını Gazipaşa ve Alanya'da, bunun da yaklaşık yüzde 60'ı Alanya'da" diye konuştu.

AKDENİZ VE EGE'DE YAYGINLAŞIYOR

Alanya-Gazipaşa bölgesindeki lokasyonlar sıkıştığı için üretim alanlarının Mersin, Adana bölgelerinde genişlemeye başladığını ifade eden Dr. Bayram, "Mersin'de muazzam bahçeler kurulmaya başladı. Muğla hatta İzmir'de Seferihisar, Gümüldür'de bazı üreticiler bahçe kuruyor. Hatay'da Samandağ, Erzin, Dörtyol, İskenderun'da bahçe kurma çalışmaları devam ediyor. Özellikle Akdeniz sahilindeki 5 ilde bu çalışmalar sürüyor. Avokado üretimi özellikle geçen yıl çok arttı" ifadelerini kullandı.

“DÜNYADAKİ EN MUTEBER ÇEŞİT HASS”

BATEM bahçelerinde 8-10 çeşit bulunduğunu dile getiren Dr. Bayram "Baccon, Fuarte, Hass, Ettinger, Wurtz, Red, Pinkerton, Zutana. Avrupa avokado piyasanın yüzde 80-85'i, ABD piyasasının da yüzde 95'i Hass türü avokado. Dünyadaki en muteber çeşit Hass türü. BATEM bahçelerinde 50-60 yıllık Türkiye'nin en yaşlı ağaçları var ve bunları gen kaynağı olarak tutuyoruz. Amacımız ticari verim almak değil, üreticilere göstermek. Buradan aşı kalemi alınarak Türkiye'nin çeşitli bölgelerine yayılmış" dedi.

Hasat döneminin başlamasıyla piyasada avokadonun en bol döneminin yaşandığını anlatan Dr. Bayram, soğuktan etkilendiği için üreticilerin pazar kaygısına bağlı bu dönemde bir yığılma olduğunu, fiyatların geçen yıl bu dönemlerde bahçe çıkışı 6-7 TL iken, 4-4.5 TL seviyesine düştüğünü kaydetti. Dr. Bayram, sezon sonuna doğru bahçe çıkış fiyatının 8-9 TL'yi bulduğunu dile getirdi.

FİDAN SIRASI SONA ERDİ

Yılda 8-10 bin adet fidan üretimi yaptıklarını da söyleyen Dr. Bayram "10 bine yakın fidanın 8 binini sonbahar, 2 binini ilkbaharda teslim ediyoruz. Eskiden 1,5 yıl önceden fidan alımı için üreticiler sıraya girerdi, şimdi bu uygulamayı kaldırdık. Fırsat eşitliği tanımak için internetten duyuru yapıp sadece ağustos ayı ilk haftasında ön protokolle satışımızı, iki ay sonra da teslimimizi yapıyoruz" diye konuştu.

“ÇEKİRDEĞİ ÇOK DEĞERLİ”

Avokadonun çekirdeğinin de çok değerli olduğunu ve satışının yapıldığını söyleyen Dr. Bayram, şöyle devam etti:

"Ülkemizde henüz mevcut değil ama yurt dışında çekirdeği ve yaprağının çayı yapılıyor, belli hastalıklara, ödem, idrar yolları rahatsızlıklarına iyi geldiği, damarları rahatlattığı bilgileri mevcut. Yaprağı bizde de biraz kullanılmaya başlandı ama çekirdeği toz haline getirilip çayı yapılabiliyor. Çekirdeği çok kıymetli, fidancılık sektöründe de kullanılıyor ama maalesef her çeşidin çekirdeği kullanılamıyor."

DHA